Spółdzielcy nie będą ponosić kosztów spraw sądowych dotyczących przekształcenia prawa do lokalu.

Takie zmiany chcą wprowadzić senatorowie. Przygotowali projekt nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Proponują dla wykupujących taryfę ulgową w kosztach sądowych. Chodzi konkretnie o sytuacje, w których spółdzielnia odmawia przekształcenia prawa do lokalu (lokatorskiego lub własnościowego) w odrębną własność.

Przepisy dają spółdzielcy prawo wniesienia wówczas pozwu do sądu z żądaniem ustanowienia odrębnej własności lokalu. W razie wygranej wyrok sądowy zastępuje oświadczenie woli spółdzielni i można z nim iść do sądu wieczystoksięgowego, by założył księgę wieczystą i wpisał do niej nowego właściciela. Mówi o tym art. 49¹ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.

Projekt przewiduje, że w tego typu sprawach sądowych wydatki procesowe będzie pokrywał Skarb Państwa. Następnie sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie rozstrzygnie, kto je ostatecznie pokryje, tzn. ten, kto wniósł pozew, czy spółdzielnia. Sąd będzie mógł jednak obciążyć spółdzielcę kosztami tylko w szczególnie wyjątkowych sytuacjach.

Senackie propozycje są ściśle związane z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 27 lipca 2012 r. (sygn. P 8/12). TK uznał za niekonstytucyjne zdanie drugie wspomnianego art. 49¹. Przepis ten zwalniał wykupującego z kosztów sądowych. Musiała je natomiast zapłacić spółdzielnia. Dotyczyło to także honorarium prawnika wynajętego przez stronę przeciwną. Nie miało przy tym znaczenia, czy pozew był zasadny czy nie.

Trybunał uznał, że zaskarżony przepis zbytnio faworyzuje przeciwników procesowych spółdzielni, bo narusza zasadę równości w procesie. Choć ustawodawca może przyznać stronom określone preferencje, to konstytucja nakazuje ukształtowanie procedury sądowej zgodnie z wymogami sprawiedliwości.

Wspomniane uregulowanie przestało obowiązywać z chwilą publikacji wyroku TK w Dzienniku Ustaw, czyli 3 sierpnia  2012 r. Od tej daty osoby, które występują do sądu na podstawie art. 49¹, tak jak inni ponoszą koszty. I to zaniepokoiło senatorów. Według nich dla osoby, której spółdzielnia blokuje wykup, opłacenie pozwu może być barierą nie do pokonania (nie zawsze bowiem mają dochody dające prawo do zwolnienia z kosztów). Skoro zaś do tej pory ustawodawca wspierał przekształcenia właścicielskie, to może teraz wprowadzić preferencje dla przekształcających. Spółdzielnie są bowiem – w opinii parlamentarzystów – podmiotem silniejszym od wykupujących, dlatego ci ostatni tego wsparcia bardzo potrzebują. Podobne zasady obowiązują zaś już w przypadku spraw pracowniczych.

– Nie widzę powodu, dla którego ustawodawca miałby wprowadzać tego typu przywileje dla jednej z grup wykupujących lokale – uważa Grzegorz Abramek, wiceprezes Krajowego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Mieszkaniowych w Warszawie. – Dlaczego senatorowie zakładają, że osób, które planują wnieść pozew na podstawie art. 49¹, na to nie stać? Przecież wśród wykupujących są także osoby dobrze sytuowane. Dlaczego państwo ma je dofinansowywać? – pyta Abramek. – Poza tym – dodaje – praktyka sądowa wielokrotnie pokazała, że tego typu pozwy nie zawsze są zasadne.

etap legislacyjny: trafi do Sejmu