O ratunek dla cmentarzy na stoku Cytadeli w Poznaniu!
Skontaktuj się z autorem petycji
Podziękowanie za poparcie petycji
2020-07-19 09:22:42Szanowni Państwo,
Dziękuję Państwu bardzo serdecznie za poparcie petycji "O ratunek dla cmentarzy na stoku Cytadeli w Poznaniu", którą zredagowałem i udostępniłem do podpisywania w internecie w II połowie 2018 r. Dziękuję tekże za społeczną opiekę nad zabytkowymi i zapomnianymi grobami i inne podejmowane działania społeczne i pomocowe w tej sprawie.
W sierpniu 2018 r. wobec postępującej destrukcji zabytkowego, XIX-wiecznego cmentarza św. Wojciecha na stoku Cytadeli, podjąłem interwencje w licznych urzędach w sprawie ratowania cmentarza. Z oficjalnym wnioskiem zwróciłem się wtedy do Prezydenta Miasta Poznania i Rady Miasta Poznania, informując też Generalnego Konserwatora Zabytków i Wojewodę Wielkopolskiego.
Efekt po niemal dwóch latach nieustannych starań jest pozytywny. Miasto Poznań przeznaczyło prawie 400 tys. zł na prace konserwatorskie przy wybranych nagrobkach w latach 2019 i 2020.
W 2019 r. przygotowany został Program Prac Konserwatorskich i wykonano tymczasowe zabezpieczenia substancji najbardziej zagrożonych rozpadem nagrobków.
Zasadnicza konserwacja i remonty prawie 20 nagrobków zaczęły się niedawno i powinny zakończyć się w ciągu trzech miesięcy. Zarząd Zieleni Miejskiej w wyniku zapytania ofertowego wyłonił wykonawcę, który przystąpił do fachowych prac.
Działania te dotyczą m.in. nagrobków na mogiłach:
płk Erwina Więckowskiego, piłsudczyka, legionisty, tymczasowego prezydenta Poznania w l. 1934-1937;
prof. Jana Gabriela Grochmalickiego, wybitnego biologa i zoologa, rektora Uniwersytetu Poznańskiego w l. 1926-1928;
prof. Konstantego Hrynakowskiego, wybitnego chemika i krystalografa, współtwórcy poznańskiej i polskiej farmacji, a także żony profesora ;
Bernarda Milskiego, wydawcy, dziennikarza, obrońcy języka i kultury polskiej w okresie Kulturkampfu;
Zofii i Mariana Kratochwillów, konsula Austrii w przedwojennym Poznaniu i jego żony;
Małgorzaty i Wojciecha Flaumów, rodziców słynnego rzeźbiarza Franciszka Flauma;
odnowione zostaną też wybrane ogrodzenia grobów, wykonane z kutego żelaza w stylistyce historyzującej i secesyjnej,
a także wybrane nagrobki dziecięce, m.in. nagrobek dłuta znakomitego rzeźbiarza Wawrzyńca Kaima na grobie Tadzinka Nitschego.
Wybór nagrobków, przeznaczonych do konserwacji wynika ze wspomnianego wyżej Programu Prac Konserwatorskich, opracowanego przez dyplomowaną konserwator zabytków Panią Leonardę Okoń na zlecenie zarządcy cmentarza, czyli Zarządu Zieleni Miejskiej, w efekcie naszych starań.
Wybór ten zgadza się częściowo z moimi postulatami, zawartymi we wnioskach, skierowanych w 2018 r. do własciwych urzędów.
Droga do obecnej sytuacji nie była łatwa.
Wymagała cierpliwości, licznych interwencji podejmowanych na piśmie i osobiście, stworzenia tej petycji, pod którą zechcieliście się Państwo podpisać, a także wsparcia mediów. W sierpniu i wrześniu 2018 r. dokonałem dokumentacji fotograficznej wszystkich widocznych na cmentarzu mogił. Niezależenie dokumentację taką w różnych okresach wykonały też inne osoby. Odrębną sprawą są inwentaryzacje i opracowania na temat cmentarzy, powstałe w poprzednich latach.
Szczególnej pomocy w bieżącej akcji ratowania cmentarza udzielała lokalna redakcja "Gazety Wyborczej", poświęcając sprawie cmentarza okładkowy, obszerny reportaż (listopad 2018) i liczne artykuły. Samo "dochodzenie" dziennikarskie w sprawie odpowiedzialności za stan zabytkowej nekropolii, podjęte podczas przygotowywania reportażu przez jego autorkę, Red. Julię Theus, spowodowało pewne poruszenie wśród urzędników i otworzyło drzwi do zmiany ich nastawienia w podejściu do wymaganej prawem opieki nad tą bezcenną nekropolią - miejscem pamięci narodowej.
W listopadzie 2018 r. na łamach "Gazety Wyborczej" głos zabrał Prezydent Poznania, Pan Jacek Jaśkowiak, który poparł moje starania i obiecał naprawienie wieloletnich zaniedbań w zakresie renowacji cmentarza. Oświadczył też, że Zarząd Zieleni Miejskiej wystąpi o dodatkowe środki budżetowe na rzecz prac na cmentarzu.
Ruszyła dość powolna machina urzędniczych działań, którą na bieżąco monitorowałem, wysyłając kolejne wnioski i postulaty, dopytując się o postęp przygotowań. Podejmowałem też rozmowy nieformalne. Ponadto interweniowałem w Radzie Społecznej przy Arcybiskupie Poznańskim, prosząc o zainteresowanie archidiecezji grobem rodziców Bł. Księdza Narcyza Putza, zamorodowanego w Dachau przedwojennego proboszcza parafii św. Wojciecha i radnego miasta Poznania. Pisałem też do Przedstawicieli Władz Miasta Śrem i Miasta Gliwice w sprawie grobu urodzonego w Śremie działacza niepodległościowego na Śląsku, dra Wincentego Styczyńskiego.
W sprawie grobów profesorskich na cmentarzu odbyłem też rozmowę z Panem Profesorem Andrzejem Lesickim, Rektorem Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, a także nieformalną rozmowę z Księdzem Proboszczem parafii św. Wojciecha w Poznaniu.
Od samego początku moje starania wspierała Redakcja strony "Cmentarze Poznania" z jej redaktorem, Panem Pawłem Skrzypalikiem, historykiem, badaczem i popularyzatorem dziejów cmentarzy Poznania. W latach 2018-2019 przeprowadziliśmy wspólnie lub niezależnie łącznie kilkanaście wycieczek i zajęć edukacyjnych po cmentarnych stokach. Na stronie "Cmentarze Poznania" (także na fb) upowszechniana jest nieustannie wiedza także o tym cmentarzu; wiedza często pionierska, wynikająca z profesjonalnych badań i skrupulatnych poszukiwań źródłowych oraz działań terenowych. Starania te przynoszą duże uwrażliwienie opinii publicznej (i stopniowe - klasy urzędniczej) na sprawy poznańskich cmentarzy, szczególnie tych zabytkowych, z opuszczonymi i zaniedbanymi mogiłami. Nie do przecenienia jest wkład Redakcji strony w zorganizowanie społecznej opieki na cmentarzu św. Wojciecha, a także osobiste poświęcenie w opiece nad wybranymi grobowcami. Za to bardzo dziękuję!
W kwietniu 2019 r. z okazji Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków wraz z Redakcją strony "Cmentarze Poznania" zaproponowałem poznaniakom objęcie społeczną opieką zapomnianych mogił na cmentarzu św. Wojciecha. Zgłosiło się niemal 30 osób prywatnych, a także przedstawiciele Muzeum Armii "Poznań" oraz Muzeum Powstania Poznańskiego Czerwiec 1956. Wśród opiekunów zapomnianych mogił znalazy się też przedszkolaki z Publicznego Przedszkola Kolumbus wraz z nauczycielami. Opieka podjęta została na rok i polegała na wykonywaniu prac porządkowych przy grobach (bez ingerencji w substancję zabytkową), zapalaniu zniczy, sadzeniu i pielęgnowaniu roślinności jednorocznej. Wiele osób wykonało ogromną pracę, poświęcając swój czas, środki finansowe i wysiłek fizyczny, usuwając śmieci, a nawet przynosząc na cmentarny stok butelki i baniaki z wodą do podlewania (hydrant jest cały czas wyłączony). Na bieżąco interweniowaliśmy też w sprawie różnych zdarzeń losowych, zaśmiecenia i dewastacji. Wśród Opiekunów byli też Radni z Rady Osiedla Stare Winogrady, którzy poza indywidualną opieką nad wybranymi grobami, zapewnili kwiaty i znicze. Po upływie roku część opiekunów nadal sprawuje swoją społeczną wartę przy tych mogiłach. Aktualnie spod opieki tej wyłączone są z oczywistych powodów nagrobki poddawane konserwacji. Na cmentarzu pracują też od kilku lat inne osoby, które niezaleznie od naszej akcji podjęły z własnej inicjatywy indywidualną "straż pamięci" przy wybranych grobach. Nie zawsze są to coraz mniej zresztą liczni krewni pochowanych tam osób.
Oddzielne starania podejmowałem w sprawie przyrody na stokach Cytadeli - postulując bardziej przemyślaną ochronę zbiorowisk roślinnych (szczególnie barwne runo geofitów, które nie powinno być w kwietniu i maju koszone), siedlisk zwierzęcych, wreszcie drzew. W tej ostatniej sprawie w 2019 r. wykonano na zlecenie Zarządu Zieleni Miejskiej inwentaryzację drzew na cmentarnym stoku. Dotyczyła ona jednak obszaru z wyłączeniem ze względów formalnych terenu cmentarza św. Wojciecha. Ten ostatni czeka jeszcze na własną inwentaryzację dendrologiczną oraz projekt koniecznej i naglącej rekonstrukcji drzewostanu cmentarnego.
Kilka razy wskazywałem też miejskim urzędnikom na zewnętrzne źródła dofinansowania działań ratukowych na cmentarzu, do których Miasto Poznań może kierować wnioski dotacyjne.
Zarówno strona "Cmentarze Poznania" jak i ja nadal monitorujemy na bieżąco sprawy na cmentarzu św. Wojciecha.
W przyszłości chciałbym doprowadzić do:
1. Dalszej realizacji Programu Prac Konserwatorskich na cmentarzu św. Wojciecha - to znaczy do sukcesywnej konserwacji i remontu kolejnych nagrobków w następnych latach. Muszą być na to zapewnione przez Miasto środki w kolejnych latach budżetowych.
2. Umieszczenia tablicy edukacyjnej na cmentarzu (sprawa jest już w agendzie Zarządcy).
3. Uzupełnienia zabytkowego drzewostanu na cmentarzu.
4. Uregulowania kwestii sanitarnych i porządkowych (śmietniki, żródło wody).
5. Pozostawienia cmentarzowi statusu nekropolii historycznej, a nie statusu parku, z możliwością uznania obiektu za cmentarz honorowy i dokonywania tam pochowków współcześnie zmarłych zasłużonych poznaniaków (w świetle informacji o braku miejsc na pochówki na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan i wobec faktu, że na stoku Cytadeli spoczywa już wielu bohaterów narodowych i osób zasłużonych).
6. Odnowienia przed 100. rocznicą śmierci i 150. rocznicą urodzin (2022 r.) grobu Wincentego Styczyńskiego.
Bardzo serdecznie dziękuję wszystkim Osobom i Instytucjom, które udzieliły pomocy i wsparcia idei ratowania zabytkowego dziewiętnastowiecznego cmentarza św. Wojciecha na Cytadeli.
Jeśli kogoś nieumyślnie w tym podziękowaniu pominąłem, bardzo przepraszam.
Z wyrazami szacunku,
Adam Suwart
Społeczny Opiekun Zabytków
(adres e-mail: dendropoz@wp.pl)
Społeczny Opiekun Zabytków Adam Suwart