Apel o upamiętnienie Ofiar Kortau
Kortowo to dzielnica Olsztyna, która dzisiaj mieści jeden z największych kampusów uniwersyteckich w Polsce. Nie zawsze znajdował się Uniwersytet Warmińsko-Mazurski. Przed II wojną światową oraz w jej trakcie mieścił się tutaj jeden z większych szpitali psychiatrycznych w niemieckiej prowincji Prusy Wschodnie - Kortau. W trakcie II wojny światowej wielu jego pacjentów stało się ofiarami zbrodniczej Akcji T-4 - "eliminacji życia niewartego życia" - jak hitlerowcy określali osoby z chorobami i zaburzeniami psychicznymi. Kortau było "punktem przerzutowym". Od niedawna znamy personalia części osób (562 z ponad tysiąca), które zostały wywiezione z Kortau do ośrodków uśmiercania i obozów koncentracyjnych. Jest także bardzo prawdopodobne, że w samym Kortau dochodziło do mordów pacjentów. Historia szpitala kończy się tragicznie - 80 lat temu, 22 stycznia 1945 r., gdy Sowieci wkroczyli do Kortau, wymordowali wszystkich cywili na terenie szpitala i przylegającego lazaretu wojskowego. Nie znamy tożsamości tych ofiar.
Tragiczna historia tego miejsca nie została naszym zdaniem należycie upamiętniona. Po wojnie zbrodnia Sowietów, lecz także wcześniejsze działania Niemców były przemilczane. Dopiero dzięki naszej inicjatywie od 2022 r. w kortowskim lapidarium - miejscu pamięci złożonym z nagrobków kortowskiego cmentarza - znajduje się mała tabliczka upamiętniająca te wszystkie ofiary. jest to jedyne upamiętnienie tej historii na całym uniwersytecie. Naszym zdaniem jest to za mało. Dlatego w 80. rocznicę tragicznych wydarzeń z 1945 r. zwracamy się z poniższym apelem do Rektora Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie:
Do Jego Magnificencji Rektora Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
My, niżej podpisani, apelujemy o godne upamiętnienie pacjentów dawnego szpitala psychiatrycznego w Kortau, zamordowanych w ramach nazistowskiej Akcji T4, ofiar chaotycznej ewakuacji szpitala oraz cywilów i pacjentów wojennego lazaretu zamordowanych w styczniu 1945 r. przez Armię Czerwoną.
Dzięki badaniom historycznym znamy imiona i nazwiska 562 ofiar Akcji T4. Wiemy, że wywieziono ich stąd na pewną śmierć do ośrodków zagłady i obozów koncentracyjnych. Przez dziesięciolecia pozostawali zapomniani. Dziś możemy i powinniśmy to zmienić.
W 2020 r. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, po apelu naszego środowiska, ogłosił się Pomnikiem Historii, nakładając na siebie szczególną odpowiedzialność za pamięć i troskę o dziedzictwo tego miejsca. Statut Uniwersytetu podkreśla szacunek dla godności i praw człowieka oraz urzeczywistnianie idei humanizmu. Godne upamiętnienie Ofiar Kortau wpisuje się w te wartości. Uniwersytet jako gospodarz tego miejsca ma wyjątkową szansę na przywrócenie pamięci o ofiarach i wypełnienie misji jako instytucja naukowa i edukacyjna.
Dlatego apelujemy, aby w lapidarium kortowskim umieszczone zostały tablice z listą znanych z imienia i nazwiska Ofiar Kortau — nie jako symbol anonimowej tragedii sprowadzony do zdania o pseudomedycznych eksperymentach, ale jako konkretni ludzie, którzy tu żyli, cierpieli i zostali zgładzeni.
Prosimy, by Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, jako instytucja nauki i prawdy, podjął to zobowiązanie. Prawda wymaga świadectwa, a świadectwem tym powinno być trwałe i godne upamiętnienie Ofiar Kortau.
Z wyrazami szacunku,
Michał Woźnica, inicjatywa "Upamiętnienie dla Kortau" Skontaktuj się z autorem petycji