Petycja o wpis budynku Waliców 14 do rejestru zabytków

Zespół oficyn przy ulicy Waliców 14 - petycja o wpis do rejestru zabytków!

Sz.P. prof. Jakub Lewicki (Wojewódzki Mazowiecki Konserwator Zabytków)

 Sz.P. Michał Krasucki (Stołeczny Konserwator Zabytków)

Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie

Ul. Nowy Świat 18/20

00-373 Warszawa

Sz.P. Hanna Gronkiewicz-Waltz

Prezydent m.st. Warszawy

Pl.Bankowy 3/5 

00-142 Warszawa

Sz.P. Krzysztof Strzałkowski

Burmistrz Dzielnicy Wola m.st. Warszawy

Al. Solidarności 90

01-003 Warszawa

      Dotyczy: Kamienicy przy ul. Waliców 14 – apel o podjęcie pilnych działań, które pozwolą na zachowanie obiektu oraz udostępnienie go zwiedzającym.            

      My niżej podpisani, zwracamy się do Pana Konserwatora prof. Jakuba Lewickiego z prośbą o niezwłoczne objęcie ochroną prawną w formie wpisu do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego, a także konserwacji zespołu oficyn przy ulicy Waliców 14, mieszczących się na terenie warszawskiej dzielnicy Wola. Działania te mają na celu wstrzymanie, a następnie odwołanie decyzji o rozbiórce budynku, który wydał Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w 2015 roku, a także doprowadzenie budynku do stanu, który umożliwi bezpieczne jego zwiedzanie oraz który godnie upamiętni tragiczną historię miejsca i jego mieszkańców.          

      Zespół oficyn przy ulicy Waliców 14, to budynek o wyjątkowej wartości historycznej, kulturalnej i tożsamościowej, nie tylko dla samej dzielnicy Wola, ale również całej Warszawy. Usytuowany jest on na terenie osiedla Mirów i jest jednym z nielicznych przedwojennych budynków, które przetrwały II wojnę światową, w tej części Warszawy. Bogata wartość obiektu przejawia się w kilku aspektach. W latach 1940-1942 budynek znalazł się na terenie utworzonej przez niemieckiego okupanta, dzielnicy żydowskiej. To właśnie w jego murach w czasie istnienia getta warszawskiego, żył i tworzył wybitny, polski artysta żydowskiego pochodzenia - Władysław Szlengel. Nazywany „Kronikarzem tonących” Szlengel, mieszkając przy ulicy Waliców 14, stworzył wiele dzieł, które opisywały życie w zamkniętej dzielnicy, prezentowanych później w Cafe Sztuka przy ulicy Leszno 2 - kulturalnym centrum warszawskiego getta. To właśnie przy Waliców 14 Szlengel napisał jeden ze swoich ponadczasowych wierszy pt.: „Kartka z dziennika akcji”.  Jego twórczość po dziś dzień pozwala czytelnikom odtworzyć w wyobraźni wydarzenia tamtych lat.            

      Przed wojną i w czasie niemieckiej okupacji, pod tym adresem  mieszkał również Menachem Kipnis – śpiewak, dziennikarz i fotografik, który w czasie istnienia getta warszawskiego, aktywnie działał na rzecz środowiska artystycznego, organizując dla niego pomoc materialną.            

      Za niezwykłą wartością i spuścizną dla pokoleń tego zespołu oficyn przemawia również fakt, że jest on niemym świadkiem Powstania Warszawskiego, których rokrocznie ubywa w Stolicy. Budynek nosi ślady po kulach, pamiętające czasy zrywu Polaków w 1944 roku. W czasie obrony kamienicy batalion Armii Krajowej „Sowiński” utrzymał pozycję, jednakże front obiektu został zniszczony przez wybuch samobieżnej miny typu „Goliat”, co podkreśla heroiczny bój polskich oddziałów z niemieckim okupantem  (dysproporcji sił i sprzętu pomiędzy Armią Krajową a Armią III Rzeszy).

      W 2009 r. na ścianie kamienicy namalowany został mural „Kamień i co?”, który tym bardziej sprawia, że jest ona jedną z najbardziej charakterystycznych w Warszawie i na stałe wpisała się w tożsamość także młodszego pokolenia mieszkańców.           

      Do dnia dzisiejszego przy ulicy Waliców 14 zachowała się pozostałość kamienicy (fragment frontowej "studni" od strony ulicy Waliców - czyli oficyna poprzeczna i dwie,uszkodzone oficyny boczne, a także cała "tylna studnia" w nienaruszonym stanie ), które wykwaterowane i nieremontowane od dekad, popadają w coraz większą ruinę. Ponadto jest to jedyny budynek na ulicy Waliców, w którym przetrwała tylna "studnia", dwie sąsiadki (Waliców 10 i 12 ) nie miały tyle szczęścia. Mimo apelów aktywistów, varsavianistów i mieszkańców, zespół oficyn wciąż nie widnieje w mazowieckim rejestrze zabytków nieruchomych. Otoczenie opieką prawną w formie wpisu do tego rejestru zespołu oficyn przy ulicy Waliców 14 leży w interesie społecznym ze względu na jego wartość historyczną i kulturową oraz znaczenie dla dziedzictwa, szczególnie mieszkańców Woli, a także potomków tych, którzy zamieszkiwali warszawskie getto, samych Warszawiaków i turystów, chcących zrozumieć przeszłość stolicy Polski. Budynek przy Waliców 14 niewątpliwie jest obiektem o wysokich walorach edukacyjnych, możliwościach popularyzowania i zainteresowania historią Warszawy i żydowskiego osadnictwa na terenie tegoż miasta. Posiada ona potencjał, by stać się ważnym centrum historycznym – instytucją promującą zarówno historię dzielnicy Wola, jak i całego miasta lub stać się miejscem pamięci o Władysławie Szlenglu, Menachemie Kipnisie oraz całej ludności żydowskiej, zamieszkującej niegdyś obszary Woli. Częściowe zburzenie budynku w 1944 roku przez oddziały niemieckie jest wydarzeniem, którego dramatyzm doskonale podkreślają pozostałości zabytku, niosące same w sobie charakterystyczne przesłanie - memento, o tym co wydarzyło się w tej części ulicy Waliców. Na uwagę zasługuje też fakt, że ten odcinek ulicy, tworzy swoisty pomnik historii – z jednej strony trzy kamienice o parzystych numerach – Waliców 10,12 i 14, a naprzeciwko nich mur getta warszawskiego, który został wkomponowany w nowoczesny budynek Aurum przy ulicy Waliców 11.          

      Apelujemy o jak najszybsze wpisanie zespołu oficyn przy ulicy Waliców 14 (obecnie obiekt widnieje w gminnej ewidencji zabytków pod numerem WOL20341) do rejestru zabytków. Zgodnie z posiadaną przez nas wiedzą, stosowny wniosek w tym zakresie został złożony przez organizację społeczną już kilka lat temu. W naszej opinii opisywany zespół oficyn spełnia wymogi artykułu 6 ustęp 1 ustawy „o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami” z dnia 23 lipca 2003 roku, z późn. zm., który mówi, iż ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania, zabytki nieruchome.

      Ustawa z dnia 23.07.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1586 ze zm.) za zabytek uznaje obiekt, który:

• stanowi nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły,
• jest  dziełem człowieka lub jest związany z jego działalnością,
• stanowi świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia,
• jego zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.

       Naszym zdaniem zespół oficyn przy ulicy Waliców 14 spełnia wyżej wymienione przez ustawę wymagania.Pragniemy również podkreślić, iż priorytetem powinno być aktualnie zabezpieczenie i zachowanie kamienicy w formie reliktu i trwałej ruiny, co wymaga relatywnie niedużych nakładów finansowych.            

      Unikalny charakter obiektu, jego wartości naukowe, historyczne, edukacyjne, wiążące się z byłymi mieszkańcami i wydarzeniami z czasów II wojny światowej, to dziedzictwo kulturowe o ogromnym znaczeniu, jednak stale zagrożone destrukcją zachowanej substancji na skutek oddziaływania czynników naturalnych, dewastacją przez wandali oraz szybko urbanizującą się okolicą (kolejnymi planami inwestycyjnymi). Zagrożenia te dodatkowo potwierdzają konieczność pilnego wpisu budynku do rejestru zabytków. Nieustające zainteresowanie obiektem potwierdza zaś konieczność wykonania konserwacji, w zakresie, który pozwoli na udostępnienie go społeczności lokalnej (w tym młodzieży szkolnej podczas wycieczek historycznych) oraz osobom zwiedzającym Warszawę. W związku z powyższym, zwracamy się do Państwa z prośbą o podjęcie współpracy i pilnych działań w celu dokonania wpisu do rejestru zabytków i konserwacji obiektu. 

Grzegorz Niemczyk, Aneta Skubida    Skontaktuj się z autorem petycji