List otwarty w sprawie przyszłości polskiego sektora kosmicznego

Wielce Szanowni Państwo,           

Działając w imieniu Ad Astra. Center for Space Policy and Law oraz innych, wskazanych poniżej przedstawicieli sektora kosmicznej w Rzeczypospolitej Polskiej, gratulując wszystkim adresatom niniejszego listu otwartego otrzymania od wyborców mandatów poselskich i senatorskich lub nominacji na stanowiska w ministerstwach i agencjach państwowych, których praca ma wpływ na rozwój polskiego sektora kosmicznego, uprzejmie prosimy o zapoznanie się z jego treścią – obejmującą postulaty w zakresie zadań stojących przed państwem polskim w czasie trwania X Kadencji Sejmu i XI Kadencji Senatu oraz pracy nowej Rady Ministrów.         

Nowoczesne państwa, ich gospodarki i społeczeństwa nie mogą funkcjonować bez usług świadczonych przez sektor kosmiczny. Wielkim wyzwaniem stojącym przed władzą publiczną jest zatem takie stanowienie prawa i zarządzanie polityką kosmiczną, aby skutecznie wykorzystać obecność ludzkości w przestrzeni kosmicznej dla administracji, gospodarki, obronności i nauki.  Wierzymy, że dzięki merytorycznej i fachowej współpracy możemy tego wspólnie dokonać.         

Poniżej przedstawiamy pięć postulatów, których realizacja przybliży nas do naszego wskazanego celu. Pierwszy postulat ma charakter aksjologiczny, kolejne trzy odwołują się do kwestii legislacyjnych, ostatni natomiast to postulat natury organizacyjnej.  

Postulaty  

1.     Uczynienie z sektora kosmicznego „wspólnej sprawy na lata” – być może najważniejszym z postulatów jest to, aby do wyzwań związanych z sektorem kosmicznym podchodzić długoplanowo (długoterminowo), dzięki czemu strategie rozwoju polskiego sektora kosmicznego będą miały „zdolność do przetrwania próby czasu” (będą mogły być kontynuowane w trakcie kolejnych Kadencji Parlamentu i Rządów RP). W sektorze kosmicznym trudno zbudować nowe kompetencje i szeroko rozumiane zdolności w krótkim czasie – konieczne jest planowanie wieloletnie. Prace powinny być zatem prowadzone w duchu długoterminowej współpracy, kompromisu i otwartości. Uwaga ta adresowana jest nie tylko organów władzy publicznej, lecz również do podmiotów sektora kosmicznego (w tym do przedsiębiorców, NGOsów, itd.). Każdy z wymienionych interesariuszy może wnieść swój wkład w tworzenie i konsekwentną realizację polskiej polityki kosmicznej.  

2.      Aktualizacja Polskiej Strategii Kosmicznej – Polska Strategia Kosmiczna została przyjęta przez Radę Ministrów dnia 26 stycznia 2017 r. (M.P. z 2017 r. poz. 203). Jest to obecnie najważniejszy dokument o charakterze strategicznym, który dotyczy sektora kosmicznego w Polsce. Strategia ta była realizowana nieterminowo oraz wybiórczo, na co zwrócono uwagę m.in. w raportach Stowarzyszenia Polskich Profesjonalistów Sektora Kosmicznego z 2021 r. i 2023 r. Nadszedł czas na refleksję, dlaczego tak się stało, a także na świeże spojrzenie na jej zapisy i jej aktualizację, uwzględniając nowe wyzwania, które pojawiły się w ciągu ostatnich sześciu lat. W szczególności postulujemy, aby Strategia określała najważniejsze potrzeby państwa polskiego oraz definiowała zdolności sensu largo, do pozyskania których będzie ono dążyć.  

3.     Przyjęcie Krajowego Programu Kosmicznego – jednym z najważniejszych efektów realizacji Polskiej Strategii Kosmicznej miał być Krajowy Program Kosmiczny (KPK). Historia rozpoczynania i niekończenia prac nad kolejnymi projektami KPK motywuje do refleksji na temat przyczyn tej „złej passy”. Jej przełamanie jest dla polskiego sektora kosmicznego jedną z najważniejszych spraw do załatwienia w czasie trwania nowej Kadencji Parlamentu i Rządu RP. Obecnie przewidywana jest realizacja ,,małego Krajowego Programu Kosmicznego” (Krajowy Program Kosmiczny – działania Ministra Rozwoju i Technologii na lata 2023–2027), w ramach którego Polska Agencja Kosmiczna ma otrzymywać dotacje celowe od ministra właściwego ds. gospodarki. Jest kluczowe, aby dotacje te były realizowane efektywniej niż dotychczas. W ostatnich latach dotacje nierzadko docierały do Agencji pod koniec roku budżetowego, co przy konieczności rozliczenia środków do końca roku budżetowego skutkowało działaniami pospiesznymi, nie zawsze realizującymi potrzeby państwa polskiego oraz rodzimego sektora kosmicznego.  

4.     Przyjęcie polskiego prawa kosmicznego – w Polsce ciągle brakuje ustawodawstwa, które byłoby stricte poświęcone prowadzeniu działalności w przestrzeni kosmicznej („działalności kosmicznej”) oraz działalności innej niż kosmicznej, ale mieszczącej się w spektrum aktywności podmiotów polskiego sektora kosmicznego. Trzeba w tym miejscu zwrócić uwagę, że przygotowywana od dłuższego czasu ustawa o działalności kosmicznej (wcześniej o działalności kosmicznej i Krajowym Rejestrze Obiektów Kosmicznych) dotyczy tylko bardzo wąskiego wycinka aktywności, którą można odnieść do polskiego sektora kosmicznego (wynoszenie obiektów kosmicznych w przestrzeń kosmiczną, eksploatowanie ich w tej przestrzeni, podejmowanie działań zmierzających do zakończenia ich eksploatacji, w tym przez deorbitację). Większość przywołanego spektrum aktywności polskiego sektora kosmicznego nie dotyczy tych kwestii w ogóle albo dotyczy ich „jedynie” na płaszczyźnie tworzenia systemów, podsystemów, komponentów, itd. obiektów kosmicznych. Postulować zatem należy przyjęcie krajowego ustawodawstwa, które będzie regulowało różne aktywności podejmowane przez podmioty polskiego sektora kosmicznego (downstream, midstream, upstream). Właściwe akty normatywne nie powinny ograniczać się do realizacji wymogów traktatów, którymi związała się Polska. Nie mogą one mieć również na celu tylko reglamentowanie określonych działalności. Powinny one także, jeśli nie przede wszystkim, stymulować rozwój polskiego sektora kosmicznego, za pośrednictwem różnych środków prawnych.  

5.     Kontrolowanie realizacji polskiej polityki kosmicznej przez komisje parlamentarne ­– ważnym narzędziem kontroli realizacji polityki kosmicznej w Polsce powinny stać się komisje parlamentarne, wsparte merytorycznie przez przedstawicieli sektora kosmicznego. Dobrą inspiracją może być praca komitetu: Science, Innovation and Technology Committee w ramach brytyjskiego House of Commons, a ściślej praca tego komitetu w ramach „zagadnienia tematycznego” (inquiry): UK Space Strategy and UK Satellite Infrastructure. W pracach tych uczestniczą eksperci ze świata nauki oraz biznesu, którzy dzielą się swoimi opiniami, wskazują na kwestie, które generują problemy i wymagają poprawy. Z obserwacji posiedzeń polskich komisji parlamentarnych, na których omawia się kwestie związane z sektorem kosmicznym, widać, że raczej nie są one otwarte na głos ekspertów.   

Adresaci:

1. Prezes Rady Ministrów
2. Minister Rozwoju i Technologii
3. Minister Spraw Zagranicznych
4. Minister Aktywów Państwowych
5. Minister Cyfryzacji
6. Minister Finansów
7. Minister Funduszy i Polityki Regionalnej
8. Minister Infrastruktury
9. Minister Klimatu i Środowiska
10. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego
11. Minister Obrony Narodowej
12. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
13. Przewodniczący Sejmowej Komisji Obrony Narodowej
14. Przewodniczący Komisji Gospodarki i Rozwoju
15. Przewodniczący Sejmowej Komisji Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii
16. Prezes Polskiej Agencji Kosmicznej
17. Prezes Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości
18. Prezes Zarządu Agencji Rozwoju Przemysłu S.A.

https://adastra.org.pl/

Fundacja „Ad Astra. Center for Space Policy and Law”    Skontaktuj się z autorem petycji