PSYCHOTERAPIA jako specjalizacja dla psychologów i lekarzy psychiatrów!
Uważamy, iż psychoterapia (inaczej: terapia psychologiczna) jako specjalistyczna forma leczenia za pomocą oddziaływań psychologicznych powinna zostać prawnie uporządkowana przynajmniej w obszarze ochrony zdrowia.
W związku z tym powinna stanowić ścieżkę rozwoju dla zawodów mających podstawy w tym zakresie, tj. dla psychologów oraz lekarzy psychiatrów. W ramach uwag do projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie specjalizacji w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia (nr 1416) postulujemy:
1. Wprowadzenie specjalizacji pod nazwą „PSYCHOTERAPIA KLINICZNA.”
2. Wprowadzenie tytułu „SPECJALISTA W DZIEDZINIE PSYCHOTERAPII KLINICZNEJ.”
3. Umożliwienie specjalizowania się w psychoterapii PSYCHOLOGOM oraz LEKARZOM z UKOŃCZONĄ SPECJALIZACJĄ II° W PSYCHIATRII lub PSYCHIATRII DZIECI I MŁODZIEŻY, lub POSIADAJĄCYCH TYTUŁ SPECJALISTY W PSYCHIATRII lub PSYCHIATRII DZIECI I MŁODZIEŻY.
„Psychoterapią” nazywa się obecnie wiele rodzajów działań mających na celu pomaganie ludziom. Jest to bezsprzecznie wieloaspektowe działanie psychologiczne, ale dalszy ciąg definicji nie jest już tak oczywisty. Przyglądając się dyskusji środowiska osób zajmujących się psychoterapią w różnych jej nurtach, można wysnuć wniosek, iż brak jednoznacznej definicji psychoterapii może wiązać się z trudnością w ujednoliceniu podejścia tego środowiska do regulacji prawnych wykonywanego świadczenia.
W dyskusji na temat dziedziny, do której przynależy psychoterapia, zarysowały się dwa biegunowe stanowiska. Jedno umieszcza psychoterapię w naukach społecznych i humanistycznych, tj. w psychologii, drugie – bardziej szczegółowo - w obszarze psychologii klinicznej i medycyny. W przypadku pierwszego mówimy o oddziaływaniach będących pomaganiem osobom chorym oraz zdrowym w radzeniu sobie z kryzysami, problemami, ale też zintensyfikowaniem rozwoju, poprawą umiejętności społecznych, sprawnością w relacjach interpersonalnych itp. Jest to pomaganie bardzo często o charakterze wsparcia – pomoc psychologiczna, interwencja kryzysowa, poradnictwo psychologiczne itd. Część środowiska osób świadczących psychoterapię nie zgadza się na medykalizację psychoterapii, co znajduje uzasadnienie w literaturze i praktyce.
Wydaje się jednak, iż dla Ministerstwa Zdrowia ważniejszym jest rozumienie psychoterapii jako jednej z wielu form LECZENIA pacjentów (nie klientów), czyli rozumienie bliższe medycznemu ujęciu psychoterapii. Istotnym jest dostosowanie leczenia do przyczyn zaburzeń i specyfiki psychopatologii (analogicznie do farmakoterapii). Oczywistym jest, iż pomaganie, w tym psychoterapia rozumiana szeroko, jest bardzo ważnym czynnikiem służącym ochronie zdrowia psychicznego.
Mając jednak na myśli psychoterapię w rozumieniu leczenia, wymagane są odpowiednie kompetencje; znajomość psychopatologii, neurobiologicznych podstaw zachowania, psychosomatyki, somatopsychologii, psychologii klinicznej, psychiatrii, a przede wszystkim diagnozy klinicznej i nozologicznej. Zasady oddziaływania psychoterapeutycznego wynikają w tym przypadku głównie z wiedzy klinicznej o pacjencie. Diagnoza musi dotyczyć zarówno psychopatologii, jak i okoliczności pojawienia się objawów. Odnosi się do wiedzy i doświadczenia klinicznego połączonego z działaniami zależnymi od teorii wyjaśniających te zaburzenia, stosowanymi przez osoby świadczące psychoterapię, zgodnie z najnowszymi doniesieniami naukowymi (ang. evidence-based practice). W tym znaczeniu psychoterapia jest specjalistycznym oddziaływaniem psychologicznym na pacjenta w zakresie jego przeżywania, poznania, zachowania, mając na celu korektę (w tym usunięcie) specyficznych zaburzeń (zaburzenia/choroby) tego przeżywania, poznania, zachowania.
Psychoterapia nie stanowi odrębnej nauki, biorąc pod uwagę model nauk przyrodniczych. Psychoterapia jest integralną częścią psychologii, której zakres spotyka się także z obszarem psychiatrii (medycyny). W dużej mierze rozumienie trudności pacjenta czy tzw. konceptualizacja przypadku oraz działania psychoterapeutyczne opierają się na wiedzy z obszaru dyscypliny naukowej, jaką jest psychologia. Jednak jeśli mówimy, o pacjentach (nie klientach), czyli osobach wymagających pomocy medycznej (nie osobach zdrowych), to koniecznym jest także wiedza na temat klinicznego rozumienia pacjenta i prezentowanych objawów.
Specjalista świadczący psychoterapię, jak już wspomniano, musi zatem charakteryzować się wiedzą z pogranicza medycyny i psychologii – musi posiadać wiedzę i doświadczenie kliniczne! Wiedza z medycyny, ponieważ mówimy o pacjentach cierpiących z powodu chorób/zaburzeń psychicznych (konkretne kryteria diagnostyczne wg. klasyfikacji chorób i zaburzeń) oraz wiedza z psychologii, ponieważ mówimy o psychologicznych mechanizmach obecnych w chorobach/zaburzeniach oraz teoriach wyjaśniających, a także oddziaływaniach psychologicznych w procesie leczenia.
Reasumując, psychoterapia w ochronie zdrowia, powinna wiązać się ze znajomością psychologicznych mechanizmów funkcjonowania człowieka oraz z umiejętnością klinicznego rozumienia pacjenta. Uważamy, iż propozycja Ministra Zdrowia uznania psychoterapii jako specjalizacji medycznej jest odpowiednim usytuowaniem psychoterapii w ochronie zdrowia.
Uważamy jednak, że psychoterapia jako specjalizacja ma sens jedynie wtedy, kiedy będzie to specjalizacja dla osób posiadających bazowe wykształcenie obszarze psychologii i/lub medycyny. Inaczej mówiąc, uważamy, ze specjalizacja medyczna z psychoterapii powinna być zarezerwowana dla psychologów i lekarzy psychiatrów, jako jedynych, którzy, uzupełniając swoje wykształcenie w toku specjalizacji, posiadają odpowiednie kompetencje dla świadczenia usług leczniczych wobec osób chorych na najwyższym poziomie. Jest to także spójne z rozumieniem słów specjalizacja/specjalista – wg Słownika Języka Polskiego, gdzie czytamy „specjalizacja to zdobywanie biegłości w jakiejś dziedzinie; też: posiadanie tej biegłości”, co wskazuje także na podnoszenie kwalifikacji (biegłości w zakresie wiedzy i umiejętności) w oparciu o pierwotne, bazowe wykształcenie bezpośrednio związane ze specjalizacją. Pragniemy podkreślić, iż absolutnie nie jest naszym celem deprecjonowanie wkładu wszystkich osób zajmujących się psychoterapią w dbanie o zdrowie psychiczne społeczeństwa. Aktualnie obserwujemy ogromne zapotrzebowanie na usługi psychoterapeutyczne. Psychoterapia, poza obszarem ochrony zdrowia, świadczona jest często jako pomoc psychologiczna w momencie, kiedy nie ma diagnozy choroby, ale występują dysfunkcje na poziomie funkcjonowania emocjonalnego, poznawczego czy społecznego. Niestety wciąż, zarówno w sektorze publicznym, jak i niepublicznym panuje ogromny chaos w obszarze pomocy psychologicznej, czego źródła w naszej ocenie należy przede wszystkim upatrywać w braku działających regulacji zawodu psychologa. Obszar psychoterapii bezsprzecznie powinien zostać uregulowany, stąd nasze poparcie dla propozycji utworzenia specjalizacji z psychoterapii.
Odnosząc się jednak do psychoterapii jako specjalizacji w dziedzinie medycyny, podkreślamy, że psycholodzy i psychiatrzy jako jedyni posiadają kwalifikacje i kompetencje kliniczne niezbędne w procesie leczenia osób z chorobami i zaburzeniami psychicznymi. Proponujemy również nazwanie specjalizacji: psychoterapią kliniczną, zaś specjalistów: specjalistami psychoterapii klinicznej dla odróżnienia od psychoterapii zajmującej się zdrowiem psychicznym poza obszarem ochrony zdrowia.
Zwracamy także uwagę, iż psychoterapia jest jedną z form usług psychologicznych wpisanych w opis wykonywania zawodu psychologa zawarty w ustawie z dnia 8 czerwca 2001r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (art. 4. ust. 1. pkt 4). Projekt nowej ustawy czeka obecnie na pierwsze czytanie w Sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Nowa ustawa stanie się podstawą do powstania Samorządu Zawodowego Psychologów i Izb Psychologicznych. Dzięki temu psycholodzy - psychoterapeuci będą podlegać samorządowi oraz zawodowej odpowiedzialności dyscyplinarnej (podobnie jak lekarze psychiatrzy posiadający Izby Lekarskie). Pozostałe zawody (z wyjątkiem pielęgniarek), które miałyby być dopuszczone do specjalizacji z psychoterapii, nie mają ani ustawy, ani samorządu zawodowego – nie są bowiem zawodami zaufania publicznego. W tej sytuacji jedynie psycholodzy i lekarze podlegaliby odpowiedzialności dyscyplinarnej za czyny naruszające zasady etyki zawodowej i standardy wykonywania zawodu, inni niestety już nie.
Zgodnie z uzasadnieniem projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie specjalizacji w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia: „wprowadzenie specjalizacji z psychoterapii zwiększy dostępność psychoterapii (…)”. Nasza propozycja nie zagraża temu celowi. Rocznie psychologię kończy kilka tysięcy studentów. Obecnie min. 75% psychoterapeutów stanowią psycholodzy. Podczas pięcioletnich studiów magisterskich poznają szczegółowo mechanizmy funkcjonowania emocjonalnego i poznawczego człowieka, uczą się rozpoznawania objawów zaburzeń psychicznych i diagnozowania potrzeb terapeutycznych. Jest to spójne z ideą zawartą w projekcie rozporządzenia. Tym samym staje się mocnym argumentem mówiącym o szczególnej (i wyłącznej, obok lekarzy psychiatrów) kwalifikacji psychologów do specjalizowania się w zakresie psychoterapii klinicznej, sprawiając, że „wprowadzenie nowej dziedziny szkolenia specjalizacyjnego „psychoterapia” spowoduje, że system opieki zdrowotnej uzyska wysoko wyspecjalizowaną kadrę medyczną, która będzie udzielać świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej”.
Stefania Rudnik, Elżbieta Krawczyk- Pasławska, Igor Burdalski Skontaktuj się z autorem petycji