Odpowiedzialność państwa za zabójstwa kobiet

http://i.imgur.com/WDmYKXP.jpgWarszawa 25 listopada 2013

Pani Ewa Kopacz

00-902 Warszawa

Wiejska 4/6/9

Marszałek Sejmu RP

Pan Donald Tusk

Prezes Rady Ministrów

00-583 Warszawa
Al. Ujazdowskie 1/3

Szanowna Pani Marszałek, Szanowny Panie Premierze,

W związku ze zbliżającą się pierwszą rocznicą podpisania przez Polskę Konwencji Rady Europy o Przeciwdziałaniu Przemocy wobec Kobiet i Przemocy Domowej oraz trwającymi przygotowaniami do jej ratyfikacji zwracamy się do Państwa z apelem o jak najszybszą ratyfikację Konwencji i dostosowanie polskich rozwiązań prawno-instytucjonalnych do jej wymagań, w szczególności w zakresie ochrony kobiet i dzieci przed zabójstwem i ciężkim uszkodzeniem ciała.

W polskim prawie wciąż brakuje rozwiązań umożliwiających natychmiastową izolację sprawcy od ofiary, czego wymaga od nas Konwencja w art. 50 i 52. Polska policja nadal nie ma uprawnień do wydania nakazu opuszczenia domu i zakazu zbliżania się do ofiary. Pokrzywdzona kobieta, która chce zapewnić sobie i swoim dzieciom bezpieczeństwo, zmuszona jest uciekać z domu, co nie jest łatwe, gdyż w Polsce brakuje specjalistycznych placówek świadczących całodobową pomoc, a jedynym całodobowym telefonem dla kobiet ofiar przemocy, którego wymaga konwencja, jest gorąca linia prowadzona przez Centrum Praw Kobiet (600 07 07 17), obsługiwana w znacznej mierze przez wolontariuszy.

W polskim systemie przeciwdziałania przemocy brakuje także procedury oceny i zarządzania ryzykiem w sytuacji zagrożenia ciężkim uszkodzeniem ciała lub zabójstwem. Zapowiadane wdrożenie tego typu  rozwiązań przez policję w systemie procedury „Niebieskiej Karty” nie spełnia standardu wymaganego przez Konwencję w art. 51. W myśl tego przepisu procedury oceny ryzyka muszą być wdrożone we wszystkich instytucjach i organizacjach, do których trafiają pokrzywdzone kobiety i dzieci. W obecnym biurokratycznym systemie działającym w oparciu o procedurę „Niebieskiej Karty” nie ma możliwości wdrożenia skutecznej oceny ryzyka, w ramach której należy jasno określić podział odpowiedzialności i zasady współpracy pomiędzy poszczególnymi instytucjami i organizacjami. Ocena ryzyka musi być połączona z zarządzaniem ryzykiem i budowaniem planu bezpieczeństwa dla tych, których życie i zdrowie jest zagrożone. Tymczasem, jak słusznie zauważyła Najwyższa Izba Kontroli w swoim raporcie,  procedura „Niebieskiej Karty” wydłuża i utrudnia uzyskanie pomocy oraz „rozmydla” odpowiedzialność za bezpieczeństwo ofiar. Dlatego też naszym zdaniem należy jak najszybciej wyciągnąć wnioski z raportu NIK i poddać krytycznej analizie istniejące rozwiązania.

Za obrażenia i śmierć kobiet doświadczających przemocy odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto stosował przemoc, ale także PAŃSTWO, które nie stworzyło rozwiązań prawnych i instytucjonalnych skutecznie chroniących kobiety przed ciężkim uszkodzeniem ciała lub zabójstwem. Prawo międzynarodowe, w tym podpisana przez Polskę Europejska Konwencja o Przeciwdziałaniu Przemocy wobec Kobiet i Przemocy Domowej oraz orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka jednoznacznie stanowią, że państwa mają tzw. pozytywny obowiązek chronić kobiety przed przemocą. Podejście to znalazło m.in. wyraz w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 31 maja 2007 r. w sprawie 7510/04 Kontrová v. Słowacja (LEX nr 288875); w sprawie 46598/06 Tomašić i inni v. Chorwacja (LEX nr 478233); w sprawie 33401/02 Opuz v. Turcja, (LEX nr 504340). Obowiązek ten powstaje, gdy funkcjonariusze dowiadują się lub powinni się dowiedzieć o powstaniu realnego i bezpośredniego zagrożenia dla życia kobiety.

Polska nie wypełnia tego obowiązku, a obowiązujące prawo i rozwiązania instytucjonalne nie chronią skutecznie kobiet i dzieci przed przemocą nawet w przypadkach najbardziej drastycznych, gdy  sprawca przemocy dopuszcza się zabójstwa. Państwo nie reaguje także na niewłaściwe stosowanie obowiązującego prawa i nie pociąga do odpowiedzialności tych, którzy je łamią, narażając życie innych.

Ofiarą zabójstwa zleconego przez męża padła jedna z klientek Centrum Praw Kobiet, Halina L. Zanim do tego doszło, prokuratura kilkakrotnie umarzała postępowanie w sprawie znęcania się nad panią Haliną. Po raz ostatni zgłosiła ona na policję znęcanie się i groźby zabójstwa kierowane pod jej adresem przez męża na miesiąc  przed tragedią. Jednak policja nie zastosowała żadnych środków, które mogłyby zapewnić jej ochronę i uratować życie.

Zabójstwa kobiet związane z przemocą w rodzinie nie są sprawą marginalną. Według tegorocznego raportu Światowej Organizacji Zdrowia  38% kobiet zamordowanych na świecie zabijanych jest przez swoich partnerów. Inne badania WHO obejmujące Australię, Kanadę, Południową Afrykę, Izrael i USA wykazały, że od 40 do 70% przypadków śmierci kobiet miało związek z przemocą w rodzinie (przy czym 45% zabójstw popełniono w trakcie rozwodu lub separacji). Według Raportu Amnesty International w Rosji rocznie 14 000 kobiet jest zabijanych przez męża lub innego członka rodziny. Szacunki dotyczące Unii Europejskiej mówią o  2500 kobiet, które poniosły śmierć w związku z przemocą stosowaną przez partnera. Ponad 1400 spośród nich to ofiary zabójstwa, a pozostałe popełniły samobójstwo w związku z doznawaną  przemocą. W Polsce szacuje się, że ok. 150 kobiet traci życie z rąk swoich partnerów, a 70 popełnia samobójstwo. Giną również dzieci i bliscy zamordowanych kobiet (matki, babki, siostry). Nie znamy dokładnej liczby tych zabójstw, gdyż wciąż brakuje rzetelnych badań i szczegółowych informacji na temat zakresu tej społecznej plagi. Centrum Praw Kobiet apeluje o podjęcie rzetelnych i szczegółowych badań statystycznych, bez których niemożliwe jest stworzenie adekwatnego do potrzeb systemu interwencji i wsparcia.

Wzywamy również do jak najszybszego podjęcia prac nad wprowadzeniem w Polsce rozwiązań prawno-instytucjonalnych, które pozwolą skuteczniej chronić kobiety i dzieci przed zabójstwem i obrażeniami zagrażającymi ich życiu. Apelujemy ponadto o włączenie organizacji pozarządowych, które świadczą pomoc kobietom i dzieciom doświadczającym przemocy, do prac nad nowym programem przeciwdziałania przemocy.

Rekomendacje:

W celu zwiększenia skuteczności ochrony kobiet i dzieci przed ciężkim uszkodzeniami ciała i zabójstwem należy:

1. wprowadzić obowiązkowe procedury oceny ryzyka i zarządzania bezpieczeństwem do pracy wszystkich instytucji i organizacji działających na polu przeciwdziałania przemocy  wobec kobiet oraz jasno określić zasady odpowiedzialności i współpracy pomiędzy nimi;
2. wprowadzić do ustawy o   przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie zapis dający uprawnienia policji do wydania natychmiastowego nakazu opuszczenia domu, zakazu kontaktowania się i zbliżania do pokrzywdzonych na okres minimum 14 dni;
3. zmienić przepis w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie dotyczący cywilnego nakazu opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym poprzez powiązanie go z zakazem kontaktów i zbliżania się do pokrzywdzonej oraz zobowiązanie sądu do wydania orzeczenia w terminie nie dłuższym niż 48 godzin;
4. zwiększyć liczbę specjalistycznych poradni i schronisk (dostępnych 24 godz. na dobę ) świadczących kompleksową pomoc i wsparcie dla kobiet i dzieci doświadczających przemocy;
5. zapewnić kobietom doświadczającym różnych form przemocy dostęp do całodobowego nieodpłatnego telefonu informacyjno- interwencyjnego.

Wierzymy, że los setek tysięcy kobiet i dzieci, których zdrowie i życie jest zagrożone w związku z doznawaną przemocą, leży Pani Marszałek i Panu Premierowi na sercu i że dołożą Państwo wszelkich starań, aby prace nad niezbędnymi zmianami legislacyjnymi i instytucjonalnymi rozpoczęły się jak najszybciej. Mamy też nadzieję, że będą one prowadzone w ścisłej współpracy z organizacjami udzielającymi pomocy ofiarom przemocy oraz przy udziale poszkodowanych kobiet.

Centrum Praw Kobiet    Skontaktuj się z autorem petycji