Petycja w sprawie uregulowania opłaty za gospodarowanie odpadami dla gospodarstw domowych nieprzyłączonych do miejskiej sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej

Działając w imieniu grupy mieszkańców, których postanowienie

UCHWAŁY NR XXXVIII/1199/2020 RADY MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY

dotyczące ryczałtowego rozliczania zużycia wody na potrzeby ustalania wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi (tj. § 1 ust. 2) pkt 3 tejże uchwały), naraża na istotną szkodę majątkową, a także wobec faktu, iż przedmiotowe postanowienie sprzeciwia się istocie regulacji w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi, niniejszym wnoszę o:

1. Uchwalenie uchwały zmieniającej uchwałę w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, ustalenia stawki takiej opłaty, oraz ustalenia stawki opłaty za pojemnik i worek o określonej pojemności w taki sposób, aby:

    a)   przeciętna miesięczna norma zużycia wody na jednego mieszkańca w gospodarstwie domowym została ustalona zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa
tj. w oparciu o Ustawę z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę
i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz o rozporządzenia wykonawcze do tejże ustawy;

   b)   ustalenie danych dotyczących zużycia wody możliwe było na podstawie faktur za usługi asenizacyjne, obejmujące okres kolejnych 6 miesięcy przypadających w ciągu 12 miesięcy od dnia złożenia przez mieszkańca deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi dotyczącej nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy – samoistnie, jeżeli zawierają informację o objętości pobranych nieczystości ciekłych,
a w przypadku jej braku – łącznie z dokumentacją techniczną bezodpływowych zbiorników na nieczystości ciekłe, określającą objętość tych zbiorników;

          2. Odroczenie terminu złożenia przez właścicieli nieruchomości deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi dotyczącej nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy, do dnia przypadającego co najmniej na 14 dzień od dnia, w którym uchwała zmieniająca, o której mowa w pkt. 1 niniejszej petycji wejdzie w życie.

UZASADNIENIE

   Kompetencja samorządu do ustalania wysokości opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi wynika z Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: „u.c.p.g”).

Regulacja w tym przedmiocie wynika z kolei z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 roku w sprawie odpadów, z późniejszymi zmianami (dalej: „Dyrektywa”).

Istotą obu tych regulacji jest zasada „zanieczyszczający płaci”, a zatem do ponoszenia opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi zobowiązani są producenci lub każdorazowi posiadacze tych odpadów. W art. 6j ust. 3e u.c.p.g uregulowano, iż w przypadku wyboru przez radę gminy metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na podstawie zużycia wody, rada gminy w uchwale określi zasady ustalania ilości zużytej wody. Trzeba w tym miejscu podkreślić, że przedmiotowa delegacja nie oznacza uprawnienia rady gminy do ustanowienia w akcie prawa miejscowego dowolnej regulacji.

Istotnie jednostki samorządowe nie poruszają się w próżni prawnej i w zakresie realizacji zadań związanych z zaopatrywaniem mieszkańców w wodę i odprowadzaniu ścieków mają ściśle uregulowane obowiązki i ściśle określone spektrum działania. Skoro zatem ustawodawca zdecydował, iż możliwym jest powiązanie opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi ze zużyciem wody, wówczas obliguje to jednostki samorządowe do opierania regulacji nie tylko o przepisy ustaw związanych stricte z owym gospodarowaniem, ale także o przepisy ustaw związanych ze zbiorowym zaopatrywaniem mieszkańców w wodę.

Ustawą regulującą tę drugą materię jest Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (dalej: „u.z.w.i.o.ś”). Ustawa ta z jednej strony określa zasady działalności przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, za pośrednictwem których realizowane są zadania własne gminy, a z drugiej gwarantuje ochronę interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów. W u.z.w.i.o.ś zdefiniowane są także istotne z punktu widzenia przedmiotu niniejszej petycji pojęcia, w tym przede wszystkim „niezbędne przychody”, „przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne”, „ścieki bytowe”, „wodomierz główny”. 

Ad. 1 a) - Przeciętna miesięczna norma zużycia wody na jednego mieszkańca w gospodarstwie domowym

W świetle u.z.w.i.o.ś regułą jest rozliczanie kosztów zbiorowego zaopatrywania w wodę
na podstawie ustalonych taryf i zużycia wody oraz odprowadzonych ścieków. Taryfy z kolei ustala się na podstawie „niezbędnych przychodów”, czyli wartości przychodów w danym roku obrachunkowym, zapewniających ciągłość zbiorowego zaopatrzenia w wodę odpowiedniej jakości i ilości i zbiorowego odprowadzania ścieków, które przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne powinno osiągnąć na pokrycie uzasadnionych kosztów, związanych z ujęciem i poborem wody, eksploatacją, utrzymaniem i rozbudową urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych oraz osiągnięcie zysku. W uproszczeniu są to zatem koszty eksploatacyjne powiększone o koszty planowanych inwestycji. 

Odnośnie do sposobu rozliczania zużytej wody, kluczowa jest treść art. 27 u.z.w.i.o.ś, który stanowi o tym, że zużycie wody rozlicza się na podstawie wskazań „wodomierza głównego”, a w przypadku jego braku – o „przeciętne normy zużycia wody”.

Takimi samymi terminami posłużyła się Rada m. st. Warszawy w uchwale, której dotyczy przedmiotowa petycja. Ustawodawca nie przewidział jednak dla organów samorządowych kompetencji do dowolnego ustalania przeciętnych norm zużycia wody dla poszczególnych gospodarstw domowych, które stanowią podstawę ustalania ilości pobranej wody
w razie braku wodomierza. Kompetencja do ustalenia takich norm została expressis verbis przyznana Ministrowi do spraw gospodarki wodnej.

Obowiązującym obecnie aktem prawnym określającym przeciętne normy zużycia wody jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody.

Szczegółowa analiza wskazanego aktu prawnego jest w tym miejscu niecelowa, toteż wystarczającym będzie podkreślenie, że dla gospodarstwa domowego, wyposażonego w wodociąg, ubikację, łazienkę, własne źródło ogrzewania wody oraz niepodłączone do systemu kanalizacji, przeciętne normy zużycia wody zostały ustalone na 2,4 m³ na jednego mieszkańca miesięcznie. Nie może uchodzić uwadze, iż jest to wartość obliczona na proporcjonalne pokrycie niezbędnych przychodów po stronie przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, o których była mowa powyżej.

Tymczasem Rada m. st. Warszawy zdecydowała się zawrzeć w uchwale regulację, na podstawie której dla gospodarstwa domowego ustaliła przeciętne normy zużycia wody na 4 m ³ – także dla gospodarstw domowych nieprzyłączonych do sieci wodociągowej, a zatem gospodarstw domowych, na rzecz których przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne nie świadczy usług, a co się z tym wiąże, nie ponosi także z tego tytułu żadnych kosztów. Innymi słowy akt prawa miejscowego przewiduje wyższe obciążenie właściciela własnego ujęcia wody, aniżeli rozporządzenie wydane na podstawie ustawy – dla odbiorcy usług.

Wydanie kwestionowanego aktu prawa miejscowego w sposób oczywisty stanowi przekroczenie delegacji ustawowej przez Radę m. st. Warszawy, niezależnie od tego, na jakiej podstawie dokonała wyliczenia, bowiem nie posiada ona uprawnienia do samodzielnego określenia tej wartości. Organ jest bowiem zobowiązany do interpretowania i stosowania przepisów w sposób systemowy. Skoro zatem posługuje się w uchwale pojęciami takimi jak „wodomierz główny”, „przeciętne normy zużycia wody”, „przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne”, które to pojęcia są zdefiniowane ustawowo, wówczas zobowiązany jest stosować je zgodnie z treścią ustawy. Odmienne definiowanie tych pojęć w akcie prawa miejscowego bezsprzecznie stanowi naruszenie prawa. 

Ad. 1 b) Ustalenie danych dotyczących zużycia wody na podstawie faktur za usługi asenizacyjne

   Jako alternatywne rozwiązanie dla ryczałtowego rozliczania zużycia wody na potrzeby ustalania wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w oparciu o przeciętne miesięczne normy zużycia wody należy wskazać rozliczenie zużycia wody w oparciu o średnią miesięczną objętość nieczystości ciekłych, jaka zostaje wybierana z bezodpływowych zbiorników znajdujących się na terenie nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy.

Wśród osób podpisanych pod niniejszą petycją nie ma takich, u których w ten sposób obliczone zużycie wody w gospodarstwie domowym wynosiłoby 4 m³ na osobę. W każdym przypadku wartość ta jest zbliżona do opisanej powyżej – 2,4 m³. Podstawą do wprowadzenia takiej regulacji mógłby być wskazywany już powyżej przepis art. 27 u.z.w.i.o.ś. Ustawodawca, w przypadku braku urządzeń pomiarowych,
na podstawie których można określić objętość odprowadzonych ścieków, przyjął rozwiązanie, w którym objętość odprowadzonych ścieków jest równa objętości pobranej wody. Innymi słowy ustawodawca przyjął, że objętość pobranej wody jest równa objętości odprowadzonych ścieków. Stąd też zaproponowany sposób określenia objętości zużytej wody miałby umocowanie w powszechnie obowiązujących przepisach prawa.  

   Uchwała Rady m. st. Warszawy naraża na istotną szkodę majątkową właścicieli nie tylko tych nieruchomości, które nie zostały przyłączone do sieci wodociągowej, ale także tych, których nieruchomości co prawda są przyłączone do sieci wodociągowej ale nie zostały przyłączone do sieci kanalizacyjnej. W większości są to bowiem właściciele domów jednorodzinnych z zagospodarowanymi w obrębie działki zieleńcami. Stosowanie zabiegów pielęgnacyjnych dla znajdujących się tam roślin wymaga zużycia znaczącej ilości wody. Ilość wody zużytej zarówno do celów bytowych jak i wody bezpowrotnie zużytej obliczana jest na podstawie wskazania jednego wodomierza głównego. Uchwała co prawda dopuszcza obliczenie opłaty za śmieci w oparciu o różnicę wskazań pomiędzy wodomierzem głównym, a dodatkowym wodomierzem dla wody bezpowrotnie zużytej, niemniej to rozwiązanie jest niewystarczające z przynajmniej dwóch powodów.

Po pierwsze, uchwała przewiduje, iż w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi dotyczącej nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy należy wskazać ilość zużytej wody rozumianej jako średniomiesięcznie zużycie wody obliczone za okres 6 kolejnych miesięcy przypadających w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym powstał obowiązek złożenia deklaracji. Jednocześnie uchwała ta została uchwalona w dniu 15 października 2020 roku, a weszła w życie z dniem 1 kwietnia 2021 roku. W tym miejscu należy zaznaczyć, że rozliczenia z przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym odbywają się w cyklach półrocznych. Oznacza to, że właściciele nieruchomości, którzy dotychczas nie posiadali dodatkowego wodomierza, nie mieli możliwości jego zamontowania i uwzględnienia tego pomiaru przy obliczaniu zużycia wody na potrzeby wyżej wskazanej deklaracji.

Po drugie, miejskie przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne nie jest zainteresowane montażem dodatkowych wodomierzy argumentując swoje stanowisko brakiem podstaw do jego montażu. Uznaje, że skoro nieruchomość nie jest przyłączona do sieci kanalizacyjnej to nie ma podstaw do odliczania wody bezpowrotnie zużytej.

Stanowisko to oparte jest na treści art. 27 ust. 6 u.z.w.i.o.ś, który stanowi o tym, że w rozliczeniach ilości odprowadzonych ścieków ilość bezpowrotnie zużytej wody uwzględnia się wyłącznie w przypadkach, gdy wielkość jej zużycia na ten cel ustalona jest na podstawie dodatkowego wodomierza.  Także i w tym przypadku rozwiązaniem mogłoby być zadeklarowanie ilości zużytej wody jako różnicy wskazania wodomierza i objętości odebranych od właściciela nieruchomości nieczystości ciekłych w analogicznym okresie. Umożliwiłoby to w sposób przejrzysty wyeliminowanie wody bezpowrotnie zużytej z obliczania wysokości stawki za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Ad. 2 Odroczenie terminu złożenia deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi

   Uchwała Rady m. st. Warszawy w sposób istotny narusza przepisy prawa materialnego, opisane powyżej, a także wprowadza istotne nierówności pomiędzy mieszkańcami w zakresie rozliczenia opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Przywrócenie stanu zgodnego z prawem wymaga aktywnych działań ze strony Rady M. St. Warszawy, a w przypadku braku autopoprawki do uchwały, być może także rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny skargi w trybie art. 101 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.

Oba te procesy wymagają określonego czasu dla ich realizacji. Niedopuszczalnym w takich okolicznościach jest postawienie mieszkańców w sytuacji, w której zmuszeni byliby ponosić koszty gospodarowania odpadami komunalnymi w kwocie nieproporcjonalnej do ilości zużytej wody, ewentualnie do odstąpienia od złożenia deklaracji i oczekiwania na naliczenie opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w drodze decyzji uprawnionego organu, a następnie jej zaskarżenie.

Z tego też powodu uzasadnionym jest oczekiwanie, aby organ odroczył termin złożenia deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi dotyczącej nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy do dnia przypadającego co najmniej na 14 dzień od dnia, w którym znowelizowana uchwała uwzględniająca wyżej przedstawione postulaty wejdzie w życie. 

   Podsumowując powyższe punkty należy uznać, że Uchwała NR XXXVIII/1199/2020 Rady Miasta Stołecznego Warszawy narusza przepisy prawa materialnego, a także interesy prawne mieszkańców. Stoi też w oczywistej sprzeczności z założeniami unijnych regulacji dotyczących gospodarowania odpadami komunalnymi i implementującymi je regulacjami krajowymi.

W końcu uchwała stoi w sprzeczności z uzasadnieniem Rady M. St. Warszawy dla przyjęcia metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na podstawie zużycia wody jako jedynej, w której mieszkańcy będą mieli wpływ na to ile zapłacą za śmieci. Szacuje się, że blisko 17 tys. gospodarstw domowych na terenie Miasta Stołecznego Warszawy będzie rozliczane na podstawie przeciętnej miesięcznej normy zużycia wody. W żaden sposób nie będą oni zatem mieli wpływu na wysokość wnoszonej opłaty za śmieci. Udział tych gospodarstw domowych w kosztach gospodarowania odpadami komunalnymi nie będzie opierał się na zasadzie „zanieczyszczający płaci”.

Ograniczenie tego skutku jest możliwe poprzez właściwe uregulowanie przeciętnych norm zużycia wody, a także uchwalenie obok tego rozwiązania, jako rozwiązania alternatywnego, dodatkowego sposobu rozliczenia zużycia wody na podstawie objętości wybieranych nieczystości ciekłych ze zbiorników bezodpływowych.

   Istnienie w obrocie prawnym wadliwego aktu prawa miejscowego, jakim niewątpliwie jest Uchwała NR XXXVIII/1199/2020 Rady Miasta Stołecznego Warszawy, jest nieakceptowalne zarówno z punktu widzenia zasady praworządności, jak również z punktu widzenia zasady zaufania obywatela do państwa oraz zasady równego traktowania.

Przywrócenie stanu zgodnego z prawem możliwe jest poprzez realizację wskazanych w przedmiotowej petycji postulatów, o co w imieniu wszystkich podpisanych osób wnoszę. 

Anna Kratochwil    Skontaktuj się z autorem petycji